Kronova bolest (često zvana i samo Kron) je hronična inflamatorna bolest creva. Za nju još uvek ne postoji lek, a mnogobrojna istraživanja se sprovode kako bi se bolje upoznala ova bolest i ustanovio njen uzrok.
Ova bolest se najčešće javlja u tankom i debelom crevu, ali može da zahvati i ceo digestivni trakt: od anusa do usta.
Simptomi koje Kronova bolest daje nisu isti: neki su blaži, a neki teži i mogu znatno uticati na mogućnost obavljanja svakodnevnih obaveza ali i dovesti do komplikacija koje su opasne po život.
Kronova bolest i njena podela
Postoji više različitih tipova Kronove bolesti, u zavisnosti od toga na koji deo digestivnog trakta utiču:
- Ilekolitis – je najčešći tip i čak 50% ljudi koji boluju od Kronove bolesti imaju ilekolitis. Ovaj oblik zahvata i utiče na donji deo tankog creva i na debelo crevo.
- Ileitis – je drugi po redu najčešći tip ove bolesti. Ovaj oblik utiče samo na donji deo tankog creva i oko 35% obolelih od Kronove bolesti imaju ovaj tip.
- Kronov granulomatozni kolitis – utiče samo na debelo crevo. Ovaj tip bolesti često mešaju sa ulceroznim kolitisom, a razlika je u tome što Kron ne utiče u ovom slučaju na rektum, a kod ulceroznog kolitisa utiče.
- Gastroduodenalna Kronova bolest – je ređi oblik bolesti i utiče na stomak i prvi deo tankog creva.
- Jejunoileitis – je takođe ređi oblik Kronove bolesti i on utiče na srednji i najduži deo tankog creva.
- Perianalna bolest – se javlja na spoljašnjem delu analnog otvora i javlja se kod oko 30% pacijenata koji boluju od Kronove bolesti.
Kako je Kronova bolest dobila ime? Nazvana je po američkom gastroenterologu Barilu B. Kronu, koji je 1932. godine opisao novi poremećaj, koji može uticati na bilo koji deo digestivnog trakta, od usta do anusa.
Uzrok nastanka bolesti
Ova bolest se podjednako javlja kako kod muškaraca, tako i kod žena starosti od 15 do 35 godina. Do današnjeg dana naučnici još nisu uspeli sa sigurnošću da otkriju koji je stvarni uzrok Kronove bolesti. Ali postoje određeni faktori koji određuju ko je skloniji razvitku ove bolesti i koji utiču na njen razvoj:
- Imuni sistem
- Genetika – čak 20% osoba obolelih od Kronove bolesti u svojoj bližoj porodici imaju nekog obolelog od iste bolesti.
- Okruženje i način života (stres i ishrana)
Takođe, prema istraživanju iz 2012. godine, određeni faktori mogu znatno da utiču na pogoršanje simptoma, a oni su:
- Godine starosti pacijenta
- Dužina trajanja oboljenja
- Da li pacijent puši
- Da li je (ili nije) zahvaćen rektum
PREPORUKA: Stanja i bolesti kao što je Kronova bolest, čija dužina lečenja je praktično nepredvidljiva, govore u prilog činjenici da je dobar potez ne vreme izabrati i kupiti dobrovoljno zdravstveno osiguranje. Uz ovo osiguranje, nastali problem može se prebroditi/držati pod kontrolom jednostavnije, uz pomoć kvalitetnih stručnih lica i to unutar dobro organizovanog sistema.
Kronova bolest – simptomi
U većini slučajeva simptomi Kronove bolesti se razvijaju postepeno, iako je moguće da se pojave i iznenada. Pojedini vremenom mogu postati gori, a dešava se i da odmah budu ozbiljni.
U većini slučajeva početni simptomi Kronove bolesti su:
- Dijareja
- Abdominalni (trbušni) grčevi
- Krvava stolica
- Zapaljenje sluznice debelog creva (kao kod ulceroznog kolitisa)
- Povišena telesna temperatura
- Nesvestica
- Gubitak apetita
- Gubitak telesne težine
- Afte u ustima
- Osećaj kao da creva nisu dovoljno prazna čak i nakon pražnjenja
- Česta potreba za pražnjenjem creva
Ukoliko doživite neki od ovih simptoma to ne znači automatski da imate Krona, jer ovi simptomi mogu biti znak i drugih zdravstvenih stanja, kao što su: trovanje hranom, alergija na određene namirnice, uznemiren stomak, prehlada, virusna infekcija, i slično. Pregled kod specijaliste (oblast: gastroenterologija) će razrešiti ova nagađanja.
Kako Kron napreduje javljaju se i drugi, ozbiljnije tegpbe:
- Čir koji može da se javi bilo gde od usta do anusa
- Upala zglobova i kože
- Bol u predelu stomaka i creva (kao kod kolitisa)
- Perianalna fistula koja može biti vrlo neprijatna i bolna
- Kratak dah i manjak fizičke snage usled anemije
Upravo zbog toga što se simptomi pogoršavaju kako vreme odmiče bitno je da se što pre javite lekaru ako primetite da neki od početnih simptoma ne nestaje. U tom slučaju rana dijagnoza vam pruža mogućnost da izbegnete ozbiljne komplikacije koje nastaju usled manjka terapije.
Kronova bolest – dijagnostika
Ne postoji univerzalni test koji će vam reći da li imate ili nemate Krona. Način na koji se dolazi do dijagnoze je taj da se prvo eliminišu druge potencijalne bolesti sa sličnim simptomima. Obično se prvo vrši pregled i odeđeni testovi.
Neki od testova koji se koriste u te svrhe su:
- Laboratorijske analize krvi kojima je za cilj da otkriju proces upale ili anemiju
- Analiza stolice i urina
- Endoskopija ili kolonoskopija
- Biopsija creva
- Magnetna rezonanca i CT skener
- Gastroskopija
Kako bi sa sigurnošću doneli pravu dijagnozu ovi testovi se mogu i više puta ponoviti, a ako se u procesu testiranja ne otkrije ni jedna druga bolest, u pitanju je Kronova.
Lečenje: kako se leči Kronova bolest
Lek za ovaj poremećaj za sad ne postoji, ali ona može da se drži pod kontrolom uz određenu terapiju.
Terapija za Krona može da uključuje različite lekove, suplemente, promenu životnog stila, promenu ishrane, pa čak i operaciju.
Lekovi
Zbog specifičnosti ove bolesti u njenoj terapiji se koristi više različitih lekova. Izbor lekova zavisi od ozbiljnosti Kronove bolesti i simptoma, od istorije bolesti pacijenta i od reakcije na terapiju. Za lečenje se najčešće koriste:
- Antiinflamatorni lekovi
- Lekovi protiv dijareje
- Antibiotici
- Imunomodulatori
- Biološki lekovi
Lečenje zahteva određenu dozu strpljenja i predanosti jer je nekada potrebno više meseci da bi se postigli stabilni rezultati, a creva potpuno oporavila.
Ishrana
Hrana ne uzrokuje Kronovu bolest, ali može biti okidač za pogoršanje simptoma. Zbog toga svako kome je ustanovljena dijagnoza Krona, trebalo bi da se konsultuje sa nutricionistom ili dijetetičarom, radi uspostavljanja novog načina ishrane koji neće loše uticati na simptome bolesti.
Kako je ishrana kod svakog pacijenta drugačija i različitim ljudima smetaju ili prijaju različite namirnice, potrebno je u početku voditi dnevnik ishrane. Ovo bi trebalo da znači da svaki pacijent nakon obroka zapiše šta je jeo i kako se nakon toga osećao.
Na osnovu tih podataka stručnjak za ishranu može da formuliše specijalni i individualni jelovnik za svakog pacijenta. Cilj novog načina ishrane je da osoba obolela od Kronove bolesti unosi dovoljno hranljivih namirnica, bez da konzumira one koje mogu da joj pogoršaju simptome.
Još jedan od razloga zašto je bitno da svaki pacijent ima individualnu ishranu je taj što nisu svima isti delovi digestivnog trakta zahvaćeni. Pa stoga ni hrana ne utiče isto na svakog.
Ipak postoje osnove koje bi svaka osoba koja boluje od Krona mogla da uvrsti u svoju rutinu, a to su:
- Smanjena konzumacija masnoća – hrana bogata masnoćama može izazvati dijareju, a organizam koji boluje od Krona ima manju mogućnost da apsorbuje masnoće iz hrane.
- Smanjena konzumacija mlečnih proizvoda – kao posledica Kronove bolesti organizam može razviti intoleranciju na laktozu, čak i ako ranije nije postojao problem sa mlečnim proizvodima.
- Povećan unos vode – Bolest može uticati na dehidrataciju organizma, a u kombinaciji sa dijarejom posledice mogu biti opasne. Zbog toga je bitno da se poveća unos vode na dnevnom nivou.
- Pažljivo sa hranom bogatom vlaknima – Mnogima hrana bogata vlaknima ne prija i uznemirava digestivni trakt.
- Suplementacija – Zbog redukovane ishrane bitno je u organizam unositi dodatne vitamine i minerale u vidu suplementacije. A najbolje je konsultovati se sa izabranim lekarom, koji će znati koji su vitamini i minerali potrebni.
Operacija
U nekim slučajevima lečenje koje se sprovodi lekovima, promenom ishrane i životnog stila ne daju dovoljno dobre rezultate kod pacijenata, pa je jedino rešenje operacija (hirurgija). Statistika kaže da čak 75% osoba koje boluju od Kronove bolesti će u nekom momentu u životu morati da se operiše.
Vrsta hirurškog zahvata zavisi od mnogih faktora, kao što su: deo tela zahvaćen Kronovom bolesti, da li postoji specifična infekcija ili ne, istorija bolesti pacijenta, ozbiljnost trenutnog stanja pacijenta.
U nekim slučajevima radi se o uklanjanju oštećenog dela digestivnog trakta, dok se u drugim slučajevima radi na saniranju oštećenog tkiva ili ožiljaka na tkivu, kao i tretiranju infekcija.
Tipovi operacija koji mogu biti potrebni ukoliko terapija lekovima ne daje zadovoljavajuće rezultate su:
- Striktplastika – rade se širenja i skraćivanja creva kako bi se ublažile posledice kod ožiljaka i oštećenja tkiva.
- Resekcija creva – uklanja se deo oštećenog creva, a zdravi delovi se spajaju.
- Kolostomija – nakon uklanjanja dela tankog ili debelog creva vrši se stomija, odnosno pravi se rupa kako bi telo moglo da vrši osnovne funkcije i eliminiše otpad, sve dok crevo koje je operisano ne zaraste.
- Kolektomija – uklanja se deo ili delovi debelog creva koji su oštećeni, a tanko crevo se spaja sa rektumom.
- Proktokolektomija – uklanja se debelo crevo i rektum, pa je nakon ovakvog zahvata potrebno uraditi i kolostomiju.
Kao i bilo koji drugi hirurški zahvati ni ovi ne dolaze bez rizika, a bitno je i napomenuti da pomenuti hirurški zahvati uklanjaju ili ublažavaju određene simptome, ali ne leče samu Kronovu bolest.
Kronova bolest kod dece
Iako se ova bolest najčešće manifestuje između dvadesete i tridesete godine života, neretko se može javiti i kod tinejdžera i deca.
Od 4 osobe koje boluju od Krona kod 1 se bolest razvila pre dvadesete godine.
Pravovremena dijagnoza Kronove bolesti i adekvatna terapija su od izuzetnog značaja kod dece u razvoju, jer može doći do problema sa rastom, usporenog rasta, kao i do slabljenja kostiju.
Kod dece kao i kod odraslih je potrebno korigovati ishranu i uključiti lekove u terapiju, kao i steroide. A od izuzetnog je značaja pratiti uputstva lekara i pridržavati se terapije jer lekovi za Kronovu bolest mogu imati mnogo jače neželjene efekte kod dece nego kod odraslih.
Zaključak
Kronova bolest je ozbiljno hronično oboljenje koje može veoma nepovoljno da utiče na kvalitet života pojedinca; kako na ličnom tako i na poslovnom planu.
Veoma je važno obratiti se lekaru odmah pri primećivanju simptoma specifičnih za ovo oboljenje, kako bi se ustanovila dijagnoza i na vreme započelo sa terapijom. Pregled i dijagnostika za otkrivanje Krona su veoma pouzdani kao i lečenje.
Ukoliko se terapija poštuje i vodi se računa o ishrani i načinu života, veliki broj pacijenata koji boluju od Kronove bolesti mogu da vodi normalan život.
Naravno, normalan život je relativan pojam budući da veći broj ljudi posle dijagnostifikovanja bolesti i prepisivanja terapije kao i preporuka za ishranu – oseća izvesno uskraćivanje u odnosu na raniji period. Ipak, disciplina koju možda ranije nisu imali, sada će pomoći da se neprijatnosti izazvane bolešću svedu na minimum.
